Στόχος: Η παροχή εργαλείων για τη δημιουργία και το σχεδιασμό ενός προσβάσιμου και ανοιχτού σε όλους σεμιναρίου.

Λέξεις-κλειδιά: Ειδικές μαθησιακές διαταραχές, ικανότητα προσαρμογής, SMART, πολυαισθητηριακή προσέγγιση

Προαπαιτούμενες γνώσεις: Βλέπε Φύλλο Πρακτικής «Πώς να προσαρμόσετε ένα ηλεκτρονικό βιβλίο (e-book) στις ανάγκες των μαθητών με ΕΜΔ».

Εισαγωγή

Οι περισσότερες Ειδικές Μαθησιακές Διαταραχές (οι οποίες αναφέρονται ως ΕΜΔ), χρησιμοποιούν το πρόσφυμα «δυσ-» για να υποδηλώσουν την εν μέρει έλλειψη ικανότητας, όπως για παράδειγμα η δυσλεξία. Η οικογένεια μαθησιακών διαταραχών με το πρόσφυμα «δυς-» ορίζεται από τους ειδικούς ως ένα νευρολογικό ζήτημα που προκύπτει ανεξάρτητα από τη νοημοσύνη. Οι ΕΜΔ έχουν ένα νευροβιολογικό αίτιο που επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος επεξεργάζεται πληροφορίες και μπορεί να διαταράξει τη γνωστική ανάπτυξη μιας μαθησιακής ικανότητας, όπως η ανάγνωση, η γραφή, η ομιλία, η διεκπαιρέωση Οι περισσότερες Ειδικές Μαθησιακές Διαταραχές (οι οποίες αναφέρονται ως ΕΜΔ), χρησιμοποιούν το πρόσφυμα «δυσ-» για να υποδηλώσουν την εν μέρει έλλειψη ικανότητας, όπως για παράδειγμα η δυσλεξία. Η οικογένεια μαθησιακών διαταραχών με το πρόσφυμα «δυς-» ορίζεται από τους ειδικούς ως ένα νευρολογικό ζήτημα που προκύπτει ανεξάρτητα από τη νοημοσύνη. Οι ΕΜΔ έχουν ένα νευροβιολογικό αίτιο που επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος επεξεργάζεται πληροφορίες και μπορεί να διαταράξει τη γνωστική ανάπτυξη μιας μαθησιακής ικανότητας, όπως η ανάγνωση, η γραφή, η ομιλία, η διεκπαιρέωση μαθηματικών ή ο προγραμματισμός και ο συντονισμός κινητικών εργασιών. Συγκεκριμένα, ο εγκέφαλος ενός ατόμου που πάσχει από μια Ειδική Μαθησιακή Διαταραχή λειτουργεί διαφορετικά όταν πρόκειται για τη λήψη, την ενσωμάτωση, τη διατήρηση και την έκφραση πληροφοριών, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε δυσκολίες στην επεξεργασία ορισμένων πληροφοριών ή ερεθισμάτων. Ωστόσο, οι διαταραχές δεν είναι ενιαίες και επηρεάζουν το κάθε άτομο με διαφορετικούς τρόπους, σε διαφορετικές ηλικίες και στάδια ανάπτυξης, και σε διαφορετική κλίμακα.

Ποια είδη ΕΜΔ υπάρχουν

Η δυσλεξία είναι η πρώτη και πιο συχνή Ειδική Μαθησιακή Διαταραχή. Πρόκειται για μια γνωστική διαταραχή που προκαλεί δυσκολίες σε δεξιότητες ανάγνωσης και επεξεργασίας με βάση τη γλώσσα. Αυτή η διαταραχή μπορεί να επηρεάσει την ευχέρεια ανάγνωσης, την αποκωδικοποίηση, την κατανόηση ανάγνωσης, την απομνημόνευση, τη γραφή, την ορθογραφία και κάποιες φορές την ομιλία.

Η δυσγραφία συνήθως επηρεάζει την ικανότητα γραφής ενός ατόμου και τις λεπτές κινητικές δεξιότητες. Eπίσης, μπορεί να εμφανίζεται με τη μορφή δυσκολιών στην ορθογραφία, στον χωροταξικό σχεδιασμό σε χαρτί, στη διάσπαση των προτάσεων σε λέξεις, στη σύνταξη εκθέσεων ή με τη μορφή δυσκολίας στην ταυτόχρονη σκέψη και γραφή. Ωστόσο, μπορεί επίσης να γίνει εμφανής σε αλληλεπικαλυπτόμενα γράμματα και λέξεις και στην ασυνεπή διάταξη.

Το δυσορθογραφία είναι μια μαθησιακή διαταραχή η οποία προκαλεί χρόνια προβλήματα με την ορθογραφία και/ή τη γραφή. Τα συμπτώματα αυτής της μορφής δυσκολίας περιλαμβάνουν προβλήματα με τη γραπτή ορθογραφία, τη γραμματική και την ταχύτητα γραφής και ορθογραφίας.

Η δυσφασία επηρεάζει την ικανότητα ενός ατόμου να μιλά και να κατανοεί τον προφορικό λόγο. Μπορεί να εντοπιστεί σε δυσκολίες στη «αποικοδόμηση» προτάσεων σε λέξεις. Η αποικοδόμηση των προτάσεων αφορά το διανοητικό διαμοιρασμό των προτάσεων που ακούνε σε μια συνεκτική σειρά ξεχωριστών λέξεων.

Η δυσπραξία χαρακτηρίζεται από δυσκολίες στις λεπτές κινητικές δεξιότητες, όπως στο συντονισμό χεριών-ματιών για την ανάγνωση από τη μία σειρά στην άλλη ή για τη γραφή, για παράδειγμα. Αφορά δυσκολίες κίνησης και συντονισμού και, κατά συνέπεια, δυσκολίες με τη γλώσσα και το λόγο. Ωστόσο, αυτή η τελευταία διαταραχή συνήθως ταξινομείται ως Αναπτυξιακή Διαταραχή Συντονισμού και όχι ως Ειδική Μαθησιακή Διαταραχή, αλλά την αναφέρουμε όπως και να έχει, καθώς επηρεάζει τη μαθησιακή διαδικασία και την εκπαίδευση.

Υπάρχουν μερικές επιπλέον διαταραχές της κατηγορίας «δυς-» που δεν θα αναφερθούν σε αυτό το φύλλο εξάσκησης, καθώς δεν σχετίζονται άμεσα με τις δεξιότητες που απαιτούνται για αυτές τις δραστηριότητες. Ωστόσο, οι εκπαιδευτικοί πρέπει να γνωρίζουν πάντα το κοινό τους και να προσαρμόζουν το περιεχόμενο στις ανάγκες τους.

Δημιουργία περιεχομένου

Πρώτα απ ‘όλα, κατά το σχεδιασμό του σεμιναρίου σας, είναι σημαντικό να θυμάστε ότι θα πρέπει να περιλαμβάνει όλους τους μαθητές, είτε ανήκουν στην κατηγορία «δυς-» είτε όχι. Για να γίνει αυτό, ένα καλό πρώτο βήμα είναι η χρήση των στόχων «SMART». Το αγγλικό ακρωνύμιο «SMART» σχηματίζεται από τις λέξεις:

• Συγκεκριμένος (Specific) – Ορίστε ποιο είναι το επιθυμητό αποτέλεσμα,
• Μετρήσιμος (Measurable)- Προσδιορίστε πότε θα επιτευχθεί ο στόχος,
• Επιτεύξιμος (Achievable) – Διασφαλίστε ότι οι μαθητές είναι ικανοί να επιτύχουν τον στόχο,
• Ρεαλιστικός (Realistic) – Ο στόχος θα βοηθήσει μακροπρόθεσμα;
• Οριοθετημένος χρονικά (Timely) – Ρυθμίστε το χρονικό πλαίσιο για την επίτευξη του στόχου.

Αυτό θα σας επιτρέψει να δημιουργήσετε μια σειρά δραστηριοτήτων που θα έχουν νόημα για τους μαθητές και θα διασφαλίσουν την επίτευξη των βασικών στόχων. Επίσης, θα σας επιτρέψει να δομήσετε τον τρόπο διδασκαλίας σας με γνώμονα το τι θα ωφελήσει το μαθητή ως προς το περιεχόμενο.

Πολυαισθητηριακή προσέγγιση

Η υιοθέτηση μιας πολυαισθητηριακής προσέγγισης στη διδασκαλία είναι καίριας σημασίας όταν εργάζεστε με μαθητές της κατηγορίας «δυσ-». Μην εστιάζετε αποκλειστικά σε γραπτές ασκήσεις και παραγωγικές εργασίες, καθώς αυτό θα επιβραδύνει τους εναλλακτικούς μαθητές. Αντίθετα, σκεφτείτε να διεγείρετε τις διαφορετικές αισθήσεις όπως την όραση, την ακοή, την αφή, αλλά και τις αισθήσεις της γεύσης, της όσφρησης και της ισορροπίας. Οι μαθητές της κατηγορίας «δυς-» ανταποκρίνονται πολύ καλά στα ερεθίσματα (προσέξτε ωστόσο να μην υπάρξει υπερδιέγερση) και συνήθως, οι μαθητές εκτιμούν την ποικιλία των ασκήσεων που τους προσφέρονται. Αυτή η προσέγγιση μπορεί να λάβει τη μορφή διαχείρισης αντικειμένων ή ακουστικών ασκήσεων όταν χρησιμοποιείται για την κατανόηση περιεχομένου, αλλά μπορεί επίσης να πραγματοποιηθεί στο στάδιο της παραγωγής με δραστηριότητες όπως η υποκριτική, η ζωγραφική και άλλα.

Σκεφτείτε το εργασιακό περιβάλλον

Η σύμπραξη και η συνεργασία είναι σημαντικές όταν εργάζεστε με μια ετερογενή τάξη, κάτι που επιτρέπει σε κάθε μαθητή να λάμπει με τη δική του δύναμη. Κατά το σχεδιασμό του σεμιναρίου σας, προσπαθήστε να χρησιμοποιήσετε μια ποικιλία δραστηριοτήτων, συνόλου ικανοτήτων και εργαλείων. Επιπλέον, παρέχετε τις πληροφορίες με διάφορους τρόπους, όχι μόνο με τη χρήση του μαυροπίνακα (βλ. αισθητηριακή προσέγγιση). Αφήστε επιπλέον χρόνο για την ολοκλήρωση διαφόρων εργασιών, ειδικά εάν πρόκειται για παραγωγικές εργασίες. Μια άλλη χρήσιμη συμβουλή είναι να παρουσιάσετε τις οδηγίες ή τη διαδικασία σε τοιχοκολλημένες επιγραφές στην τάξη, εάν η δραστηριότητα πρόκειται να διαρκέσει λίγες μέρες.

Δεξιότητες ανάγνωσης και γραφής

Ακολουθεί μια σειρά συμβουλών και γενική καθοδήγηση στο σχεδιασμό δραστηριοτήτων για μαθητές με διαταραχές της κατηγορίας «δυς-».

• Παίξτε με παιχνίδια λέξεων. Τα παιχνίδια λέξεων είναι διασκεδαστικά και επιτρέπουν την ανάπτυξη λεξιλογίου και κατανόησης λέξεων. Δοκιμάστε να χρησιμοποιήσετε λογοπαίγνια, παιχνίδια μπίνγκο ή σταυρόλεξα.
• Κάντε τη μάθηση, πράξη. Βοηθήστε τους μαθητές σας να θυμούνται ζητώντας τους να εξηγήσουν, να συζητήσουν ή να εφαρμόσουν τις πληροφορίες που μόλις διάβασαν ή αφήνοντάς τους να διδάξουν τις ιδέες που έμαθαν διαβάζοντας, παίζοντας ή υποδύοντας ρόλους.
• Όποτε είναι εφικτό, κάνετε εξάσκηση τη δυνατή ανάγνωση σε ατομικές συνεδρίες ή σε μικρές ομάδες.
• Παρουσιάστε τις πληροφορίες σε διάφορες μορφές, όχι μόνο χρησιμοποιώντας το ηλεκτρονικό βιβλίο, αλλά και τα διαθέσιμα αρχεία ήχου.
• Χρησιμοποιήστε μια πολυαισθητηριακή προσέγγιση για τη συλλογή των πληροφοριών από τα ηλεκτρονικά βιβλία.
• Χρησιμοποιήστε οπτικά εργαλεία για να βοηθήσετε τους μαθητές στην απομνημόνευση. Αυτό μπορεί να έχει τη μορφή οπτικών βοηθημάτων στον πίνακα ή στον τοίχο της τάξης, αλλά γίνεται και με εκπαιδευτικές κάρτες και παιχνίδια μνήμης.
• Χρησιμοποιήστε χρώμα για να εστιάσετε στη χρονολόγηση του κειμένου. Κάθε χρώμα μπορεί να συσχετιστεί με μια δράση σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.
• Δημιουργήστε ρουτίνες, εάν πρόκειται να ασχοληθείτε με πολλά ηλεκτρονικά βιβλία. Δημιουργήστε ένα παρόμοιο σχέδιο, αλλά προσέξτε να μην επαναλαμβάνετε απλώς ασκήσεις.
• Για την εξάσκηση του γραπτού λόγου, εστιάστε στα τρία βασικά βήματα που είναι η προγραφή, η παραγωγή και η επιμέλεια.

Πρακτικές συμβουλές

• Χρησιμοποιήστε χρωματική κωδικοποίηση για να βοηθήσετε οπτικά. Ζητήστε από τους μαθητές να χρησιμοποιήσουν χρωματιστούς μαρκαδόρους για να επισημάνουν λέξεις και πληροφορίες. Επίσης, χρησιμοποιήστε χρώμα στην παρουσίασή σας.
• Χρησιμοποιήστε φιλικές γραμματοσειρές και σκεφτείτε το εκτυπωτικό σας υλικό. Γραμματοσειρές Sans serif όπως Arial, Comic Sans ή Verdana, Tahoma, Century Gothic, Trebuchet είναι ιδανικές.
• Το διάστιχο πρέπει να είναι 1,5 και το μέγεθος πρέπει να είναι μεταξύ 12-14 ώστε να είναι δυνατή η ανάγνωση με σαφήνεια.
• Σκεφτείτε το πάχος του χαρτιού σας κατά την εκτύπωση. Το παχύ χαρτί θα βοηθήσει στην αποτροπή της διαφάνειας και στη συγκέντρωση.
• Αποφύγετε πλάγιους χαρακτήρες και υπογράμμιση, αλλά γράψτε με έντονους χαρακτήρες όταν πρέπει να δώσετε έμφαση.
• Η παροχή ξεκάθαρων και οργανωμένων οδηγιών είναι υψίστης σημασίας, έτσι ώστε να μπορούν οι μαθητές με ΕΜΔ να αποδώσουν. Μην προσφέρετε απλώς προφορικές οδηγίες, αλλά να παρέχετε επίσης στο μαθητή σας γραπτή υποστήριξη. Χωρίστε τις οδηγίες σε σύντομα και εύκολα βήματα (χρησιμοποιώντας οπτικό υλικό όποτε είναι δυνατόν). Ο προσδιορισμός των μαθησιακών στόχων και του σκοπού της κάθε εργασίας, ο διαχωρισμός των δεξιοτήτων σε τμήματα για τη διαμόρφωση της στρατηγικής θα επιτρέψουν τη διανομή μιας ποικιλίας μεθόδων προσαρμοσμένων στον τρόπο εκμάθησης του κάθε μαθητή.
• Δομήστε το περιεχόμενο του σεμιναρίου από τις ευκολότερες έως τις πιο σύνθετες εργασίες, χρησιμοποιώντας σύντομα βήματα για να μεγιστοποιήσετε την επιτυχία.

Διαμορφωτική αξιολόγηση

Στο πλαίσιο της αυτοαξιολόγησης, μπορείτε να γράψετε για λίγα λεπτά σχετικά με το τι έχετε μάθει από αυτό το «Φύλλο Πρακτικής», συμπεριλαμβανομένων πληροφοριών όπως ο σκοπός του και η χρησιμότητά του.

Επιδιωκόμενα αποτελέσματα

Στο τέλος αυτού του φύλλου πρακτικής, θα είστε σε θέση να γνωρίζετε:

• Πώς να σχεδιάσετε το σεμινάριό σας σύμφωνα με τις ανάγκες των μαθητών με ΕΜΔ,
• Ποιες Ειδικές Μαθησιακές Διαταραχές υπάρχουν γενικά,
• Πώς να δημιουργήσετε ένα ενταξιακό και προσαρμοσμένο σε ολόκληρη την ομάδα σεμινάριο.

Επιπρόσθετες πηγές

• MOOCDYS – Ένα διαδικτυακό μάθημα προσαρμοσμένο για επαγγελματίες και γονείς που εμπλέκονται σε διαταραχές της κατηγορίας «δυς-» και ικανότητα προσαρμογής https://www.thecn.com/7480567
• «Κάρτες Flash: Ένα εργαλείο για τη διευκόλυνση της εκμάθησης» https://logopsycom.com/flashcards-a-tool-to-facilitate-learning/