Εισαγωγή 

 Θεατρικός συγγραφέας και ηθοποιός, ο Μολιέρος φημίζεται κυρίως για τα θεατρικά του έργα. Στη Γαλλία του 17ου αιώνα, το γαλλικό θέατρο ήταν πιο γνωστό για τις τραγωδίες του παρά για τις κωμωδίες του με τους Πιερ Κορνέιγ και Ζαν Ρασίν να κυριαρχούν στο είδος. Οι κωμωδίες δεν ήταν συνηθισμένες στη γαλλική λογοτεχνία και το θέατρο. Ο Φρανσουά Ραμπελαί θεωρείται ένας από τους πρωτοπόρους του είδους στη λογοτεχνία του 15ου αιώνα. Όσον αφορά το θέατρο, υπήρχαν πολύ λίγες κωμωδίες πριν από αυτές του Μολιέρου, η πιο γνωστή ήταν η κωμωδία με τίτλο «La Farce de Maître Pathelin» (στα αγγλικά «The Farce of Master Pathelin») γραμμένη γύρω στο 1460.  

Στην πραγματικότητα, ο Μολιέρος έδωσε κύρος στη γαλλική κωμωδία και επηρέασε έντονα το είδος αενάως στη Γαλλία αλλά και στο εξωτερικό.

Οι κωμωδίες του Μολιέρου προσέφεραν στο κοινό εκλεπτυσμένο χιούμορ και ασκούσαν έντονη κριτική στη γαλλική κοινωνία. Συχνά αναπαρίστανε τα έργα του ως έναν κωμικό καθρέφτη για να αντικατοπτρίσει τους παραλογισμούς της εποχής του. Το έργο που επιλέξαμε να μελετήσουμε είναι μια τέλεια αναπαράσταση. Ασχολείται με ένα καθολικό θέμα, αυτό της ιατρικής, και επικρίνει τα λάθη των γιατρών και των ασθενών. Ακόμα και σήμερα, τα έργα του είναι διασκεδαστικά και ταξιδεύουν ανάμεσα στους πολιτισμούς. Σε πολλές χώρες, οι προσαρμογές του έργου «Ο κατά φαντασίαν ασθενής» (στα αγγλικά «The Imaginary Invalid» ή «The Hypochondriac») παίζονται τακτικά και σε όλο τον κόσμο. Το έργο εξακολουθεί να λειτουργεί ως σημείο αναφοράς σχετικά με το είδος της κωμωδίας και την κριτική της κοινωνίας στο θέατρο.

Το ελεύθερο πνεύμα και το καλλιτεχνικό ταλέντο του Μολιέρου τον καθιστούν ως τον πιο δημοφιλή θεατρικό συγγραφέα στη Γαλλική Ακαδημία ακόμα και σήμερα. Τα έργα του συνδέονται άρρηκτα με τη γαλλική κουλτούρα στο σημείο που η γαλλική γλώσσα αναφέρεται ως «Langue de Molière» (στα ελληνικά η «Γλώσσα του Μολιέρου»).

Το πλαίσιο – Ο Μολιέρος

Ο Ζαν-Μπατίστ Ποκλέν, αργότερα γνωστός ως Μολιέρος, γεννήθηκε στο Παρίσι το 1622. Ζούσε με τους γονείς του, που ήταν έμποροι, στην πολυσύχναστη αγορά του Les Halles (Λεζ Αλ). Τα παράθυρα του σπιτιού του είχαν θέα τις καθημερινές σκηνές της πολύβουης εργατικής τάξης του Παρισιού. Το 1643, ο Μολιέρος ξεκίνησε την επαγγελματική του καριέρα στο θέατρο ως ηθοποιός και ίδρυσε έναν θίασο με τους φίλους του που ονομαζόταν «l’Illustre Théâtre». Μετά από πολλά χρόνια περιοδείας σε όλη τη Γαλλία, ένα από τα πρώτα του έργα «L’Étourdi ou les Contretemps» (στα ελληνικά «Ο ασυλλόγιστος» και στα αγγλικά «The Blunderer, ή, Counterplots») τον έκανε γνωστό περίπου το 1655.

 Έγινε όλο και πιο επιτυχημένος τα χρόνια που ακολούθησαν, έλαβε την υποστήριξη του αδελφού του βασιλιά Φιλίππου Α, Δούκα της Ορλεάνης το 1658. Από εκεί και πέρα, η τέχνη του Μολιέρου κατάφερε να ανθήσει πλήρως, με τα έργα του να γίνονται ακόμα πιο διαδεδομένα. Τα πιο διάσημα που έγραψε εκείνη την εποχή ήταν τα έργα «Les précieuses ridicules» (1659) (στα ελληνικά «Οι γελοίες κομψευόμενες» και στα αγγλικά «The Affected Young Ladies»), «L’École des femmes» (1662) (στα ελληνικά «Το σχολείο των γυναικών» και στα αγγλικά «The School for Wives»), ή το περίφημο «Tartuffe» (1665) (στα ελληνικά «Ταρτούφος» ή «ο Απατεώνας» και στα αγγλικά «Tartuffe», ή «Τhe Impostor»). Ενώ το έργο πυροδότησε μια σύγκρουση μεταξύ της Εκκλησίας που το λογόκρινε, κέρδισε την πλήρη υποστήριξη του βασιλιά Λουδοβίκου ΙΔ΄ που ενέταξε τον θίασο του Μολιέρου στην αυλή του με τον τίτλο «Troupe du Roi» («Ο θίασος του βασιλιά») τον Ιούνιο του ίδιου έτους. Ο Μολιέρος παρέμεινε διάσημος μέχρι το θάνατό του. Έτσι, τα έργα που ακολούθησαν έγιναν επίσης αξέχαστα: «Le Misanthrope» (1666) (στα ελληνικά «Ο Μισάνθρωπος» και στα αγγλικά «The Misanthrope»), «L’Avare» (1668) (στα ελληνικά «Ο Φιλάργυρος» και στα αγγλικά «The Miser») ή «Le Bourgeois gentilhomme» (1670 ) (στα ελληνικά «Ο Αρχοντοχωριάτης» και στα αγγλικά «The Bourgeois Gentleman»).

Συγγραφέας περισσότερων από τριάντα θεατρικών έργων, ο Μολιέρος διερεύνησε τις διάφορες πτυχές της κωμωδίας, όπως τη φαρσοκωμωδία, την κωμωδία ίντριγκας, την κωμωδία ηθών, την κωμωδία χαρακτήρων και την κωμωδία-μπαλέτο, όπως για παράδειγμα «Ο κατά φαντασίαν ασθενής». Ειδικός στις κωμικές τεχνικές, οπτικές και λεκτικές, δεν έπαψε ποτέ να επανασχεδιάζει κατά τη διάρκεια της καριέρας του.

Η κωμωδία «Ο κατά φαντασίαν ασθενής» (1673) ήταν το τελευταίο έργο του Μολιέρου στο οποίο ο ίδιος έπαιξε τον ρόλο του Αργκάν. Υποφέροντας από ασθένειες για αρκετά χρόνια, ο Μολιέρος συνέχισε να εργάζεται και να είναι ενεργός, ορμώμενος από την άνευ όρων αγάπη του για το θέατρο. Το βράδυ της 17ης Φεβρουαρίου 1673, λίγες ώρες μετά από έναν πόνο στο στήθος κατά τη διάρκεια της παράστασης, πέθανε σε ηλικία 51 ετών. Οι σύγχρονοι του θρήνησαν έναν μεγάλο καλλιτέχνη του οποίου το όνομα παραμένει άρρηκτα συνδεδεμένο με το γαλλικό θέατρο.

Λογοτεχνικό υπόβαθρο: Ο κατα φαντασίαν ασθενής

Το είδος του

Η κωμωδία είναι ένα κοσμικό είδος κάθαρσης της κοινωνίας στην οποία ο συγγραφέας χλευάζει τις αδυναμίες των συγχρόνων του μέσω της διακωμώδησης. Αξιοποιώντας τη λογική φωνή ενός λαού που επισημαίνει τα ελαττώματα των κυβερνώντων ανθρώπων και θεσμών, οι χαρακτήρες χαμηλής κοινωνικής τάξης συχνά επικρίνουν την υψηλή κοινωνία και τα εξωφρενικά ήθη της.

Το έργο «Ο κατά φαντασίαν ασθενής» είναι πιο συγκεκριμένα μια κωμωδία-μπαλέτο, μια υποκατηγορία της κωμωδίας που ο Μολιέρος – σε συνεργασία με τον συνθέτη του, Ζαν-Μπατίστ Λυλί –εισήγαγε με το έργο «Les Fâcheux» (στα ελληνικά «Οι ενοχλητικοί» και στα αγγλικά «The Bores») (1661). Προκειμένου να διευρυνθούν τα ψυχαγωγικά μέσα της κωμωδίας, το είδος εισάγει τραγούδια και χορούς κατά τη διάρκεια της παράστασης, στην αρχή, ανάμεσα στις πράξεις και στο τέλος.

Η ευρωπαϊκή, ή/και η διεθνής διάστασή του (πηγή έμπνευσης, λογοτεχνικό ρεύμα, επόμενες γενιές)

Τα έργα του Μολιέρου εμπίπτουν στο πεδίο της ελληνικής και της ρωμαϊκής δραματουργίας. Αντλούσε τη δημιουργική του έμπνευση από τον Έλληνα συγγραφέα Αριστοφάνη και τον Ρωμαίο κωμωδιογράφο Πλαύτο. Ήδη από παιδί, ο Μολιέρος αντλούσε μεγάλη χαρά παρακολουθώντας τις παραστάσεις ενός διάσημου θεατρικού συγγραφέα της Κομέντια ντελ άρτε (Commedia dell’arte), του Νικολό Μπαρμπιέρι. Εμφανιζόμενο τον 16ο αιώνα και ήδη αναγνωρισμένο διεθνώς, το είδος επηρέασε βαθιά τον Μολιέρο. Αργότερα, ως ενήλικας και ηθοποιός, γνώρισε άλλους Ιταλούς κωμικούς που ανήκαν στο κίνημα, μεταξύ των οποίων τον Τιμπέριο Φιορίλι και τον θίασο του, με τους οποίους ο Μολιέρος και οι ηθοποιοί του μοιράστηκαν έναν χώρο. Εκείνη την εποχή, ο Μολιέρος εξοικειώνεται με την υποκριτική και τη σκηνοθεσία του ιταλικού θιάσου. Η πρώτη του αξιοσημείωτη κωμωδία, «L’Étourdi ou les contretemps» (στα ελληνικά «Ο ασυλλόγιστος» και στα αγγλικά «The Bungler») (1655), είναι πράγματι πολύ επηρεασμένη από ένα έργο του Μπαρμπιέρη, «L’Inavvertito, overo Scappino disturbato e Mezzetino travagliato» (1629). Στην πραγματικότητα, το θέμα του έργου «Ο κατά φαντασίαν ασθενής» κυριαρχεί στην Κομέντια ντελ άρτε. Ο γιατρός, «Il Dottore Balanzone» στα ιταλικά, είναι ένας κλασικός χαρακτήρας του είδους. Με τις επίμονες προσπάθειες να αποπλανήσει το κοινό με εκλεπτυσμένες λατινικές εκφράσεις και άλλους ανούσιους επιστημονικούς όρους, κρύβει την πλήρη άγνοιά του για τον κλάδο του.

Διαιωνίζοντας τη γαλλική παράδοση, ο Μολιέρος άντλησε την έμπνευσή του από τις φαρσοκωμωδίες, ένα δημοφιλές είδος που χρονολογείται από τον Μεσαίωνα.

Μετά το έργο «Ο κατά φαντασίαν ασθενής» επηρέασε αρκετούς συγγραφείς όπως τον Ζυλ Ρομαίν και το περίφημο έργο του «Knock ou le Triomphe de la médecine» (στα ελληνικά «Νοκ ή ο θρίαμβος της ιατρικής» και στα αγγλικά «Knock») (1923). Τα έργα του Μολιέρου έγιναν διασκευές επίσης για την μεγάλη οθόνη από τον Τονίνο Σέρβι. Στο έργο «Il malato immagiario» (1979) πρωταγωνιστούν οι Αλμπέρτο Σόρντι και Μπερτράν Μπλιέ.

Έχουν γίνει αμέτρητες διασκευές του έργου παγκοσμίως. Το έργο παίζεται επίσης τακτικά σε θεατρικές σχολές, θεατρικά εργαστήρια σε δημοτικά και γυμνάσια. Αντικατοπτρίζοντας τα έργα του Μολιέρου, αυτό το έργο θεωρείται ευρέως ως μια σημαντική αναφορά στο γαλλικό θέατρο και το θέατρο γενικότερα.

Σημαντικά ζητήματα/προβλήματα της εποχής που αναφέρονται στο έργο

Χρησιμοποιώντας τη σάτιρα, ο Μολιέρος επεσήμανε τους ηθικούς κανόνες που εφαρμόζει η Εκκλησία. Τα θεατρικά του έργα, σχεδόν τα περισσότερα, ασχολήθηκαν με θέματα που προκάλεσαν συζητήσεις όπως η κυριαρχία της θρησκείας, η απληστία, η παράδοση του γάμου, η θέση της γυναίκας. Πολλά από τα έργα του ήταν η αιτία πολλών αντιπαραθέσεων σε σημείο που ορισμένα λογοκρίθηκαν όπως το έργο «Ταρτούφος» το 1669.

Το έργο «Ο κατά φαντασίαν ασθενής» είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα του σατιρικού ύφους του Μολιέρου. Την εποχή του, η ιατρική θεωρούνταν αναποτελεσματική και είχε κακή φήμη. Ωστόσο, με την ανάπτυξη της επιστήμης, ο 17ος αιώνας απελευθερώθηκε προοδευτικά από τους θρησκευτικούς περιορισμούς και οι γιατροί κέρδισαν αναγνώριση από την κοινωνία. Κατά τη διάρκεια εκείνης της καμπής στην επιστήμη, ο Μολιέρος αμφισβήτησε τους ιατρικούς κώδικες χρησιμοποιώντας τα όριά τους με χιουμοριστικό τρόπο. Ως εκ τούτου, οι γιατροί παρουσιάζονταν ως ανίδεοι και αυτάρεσκοι, ενδιαφερόμενοι περισσότερο για τη διαδικασία παρά για το αποτέλεσμα, δίνοντας περισσότερη προσοχή στις λεπτομέρειες των ασθενειών και των συμπτωμάτων τους παρά στη θεραπεία. Σε όλο το έργο, είναι ιδιαίτερα ανέντιμοι απέναντι στους ασθενείς τους κρύβοντας τις λιγοστές γνώσεις τους με χιουμοριστικά αδέξιο τρόπο. Ακόμα και όταν έρχονται αντιμέτωποι με τις δικές τους αποτυχίες, προβάλλουν συνεχώς δικαιολογίες. Η εικόνα τους γίνεται πιο «σκοτεινή» επειδή η διακωμώδηση των γιατρών κρύβει την επιθυμία τους για οικονομικά οφέλη. Στην προσπάθειά του να κερδίσει χρήματα, εξαπατώντας τους συγχρόνους του, ο γιατρός συνδέεται με την ιδιότητα του απατεώνα.

Το έργο ασχολείται και με άλλα θέματα εκτός από την απληστία των γιατρών. Ασχολείται επίσης με τη φιλαργυρία του Αργκάν και την άπληστη σύζυγό του, η οποία, όπως και οι γιατροί, τον εκμεταλλεύεται, προσπαθώντας επίσης να τον χειραγωγήσει. Η σχέση των χαρακτήρων με το χρήμα – ένα κοινωνικό ζήτημα που έθιξε ο συγγραφέας – παρέχει ένα μεγάλο αριθμό κωμικών σκηνών στα έργα του.

Μέσα από την παράλογη άγνοια του Αργκάν, ο Μολιέρος καταγγέλλει τη δύναμη της πατριαρχίας πάνω στο θεσμό του γάμου. Τα θέματα του προξενιού και της στέρησης της ελευθερίας των γυναικών, όπως της Ανζελίκ στο έργο, αντιμετωπίζονται από μια άλλη οπτική γωνία, δηλαδή την απληστία και την ψυχρότητα του Ντιαφουαρύς και της Μπελίνας.

Ο κατα φαντασίαν ασθενής

Οι χαρακτήρες:

• Αργκάν, ο σύζυγος της Μπελίνας και ο πατέρας της Ανζελίκ.
• Τουανέττα, η υπηρέτρια του Αργκάν.
• Μπελίνα, η σύζυγος του Αργκάν.
• Ανζελίκ, η κόρη του Αργκάν.
• Μπέραλντ, ο αδερφός του Αργκάν.
• Κλεάντ, ο εραστής της Ανζελίκ.
• Κύριος Ντιαφουαρύς, ο αδερφός του γιατρού του Αργκάν.
• Τομάς Ντιαφουαρύς, ο γιος του κύριου Ντιαφουαρύς και ο επίδοξος μνηστήρας της Ανζελίκ.

Η τοποθεσία

Όπως σε κάθε κλασικό έργο, η πλοκή καθορίζεται από την ενότητα του τόπου, εδώ το σπίτι του Αργκάν και κυρίως το υπνοδωμάτιό του.

Η εικονογραφία στο ηλεκτρονικό βιβλίο

Το έργο γράφτηκε στην Αναγέννηση όταν οι εικαστικές τέχνες ήταν σε άνθηση. Επομένως, οι εικόνες στο ηλεκτρονικό μας βιβλίο είναι κυρίως από εκείνη την εποχή που επιτρέπουν στους αναγνώστες να εισχωρήσουν στην εποχή του Μολιέρου. Υπάρχουν έργα, μεταξύ άλλων, του Ολλανδού ζωγράφου Ρέμπραντ, του Γάλλου Βαλεντέν ντε Μπουλόνι και των Ιταλών Μπαλντασσάρε Περούτσι και Μπροντσίνο. Μερικές από αυτές τις εικόνες αποκαλύπτουν ένα πικτοριαλιστικό ύφος παρεμφερή με την κωμωδία χρησιμοποιώντας σατιρικές τεχνικές, όπως και οι Ολλανδοί ζωγράφοι Ιερώνυμος Μπος, Κορνέλις Ντούσαρτ και Τζέικομπ Γκολ.

Υπάρχουν επίσης αρκετές άλλες εικόνες από ανώνυμους συγγραφείς της Αναγέννησης στο ηλεκτρονικό βιβλίο. Ένα πιο μοντέρνο στοιχείο προστέθηκε σε αυτές τις εικόνες με πίνακες του 18ου και 19ου αιώνα από τους Αλεξάντρ-Μαρί Κολίν, Γκυστάβ Κουρμπέ και Ισιντόρο Γκρούνχουτ.

Μερικές από τις εικόνες είναι απεικονίσεις των έργων Γάλλων καλλιτεχνών του 19ου αιώνα όπως του Αντόλφ Λαλόζ, του Ζαν-Μισέλ Μορό, του Γκυστάβ Μπρίον και του Ονορέ Ντωμιέ, αλλά και καλλιτεχνών του εξωτερικού όπως του Γερμανού καλλιτέχνη Κρίστιαν Βίλχελμ Άλερς και του Άγγλου ζωγράφοου Άμπραχαμ Σόλομον. Αυτές οι εικόνες δείχνουν για άλλη μια φορά την επιρροή των έργων του Μολιέρου στον ευρωπαϊκό πολιτισμό.

Σχεδιασμός εργαστηρίου

ΦΑΣΗ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ: ΚΟΣΜΟΣ, ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ ΚΑΙ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ 

Δραστηριότητα 1: Θέατρο

Εισαγωγή στο ηλεκτρονικό βιβλίο

Υλικά

• Εικόνες σκηνικών αντικειμένων που χρησιμοποιούνται σε θεατρικά έργα
• Εικόνες αντικειμένων που σχετίζονται με το θέατρο
• Blu tack, πινέζες ή μαγνήτες

Λεπτομέρειες

Πριν το εργαστήριο:

• Προετοιμάστε μια επιλογή ηχητικών αποσπασμάτων ενός έργου: το χτύπημα στο πάτωμα που ανακοινώνει την έναρξη ενός έργου, εκφραστικοί μονόλογοι, το κοινό που γελά και χειροκροτά.

Μπορείτε να βρείτε ηχητικά αποσπάσματα εδώ: http://classes.bnf.fr/echo/index.php

• Επιλέξτε εικόνες σχετικές με το θέατρο που απεικονίζουν μια ποικιλία επαγγελμάτων. Για παράδειγμα:

• Μηχανικός σκηνής: μια μηχανή καπνού, τροχαλία και σχοινιά για να αλλάζουν οι κουρτίνες, ένα σκηνικό αντικείμενο ή ένας ηθοποιός.
• Υπεύθυνος φωτισμού: προβολείς, φίλτρα φωτός.
• Σκηνογράφος: δοχεία βαφής, πριόνι, σφυρί, καρφιά.
• Φροντιστής: σκηνικά αντικείμενα που σχετίζονται λίγο πολύ με το έργο όπως χαρτονομίσματα/χρυσά νομίσματα, φιαλίδια, ψεύτικες βελόνες, ψεύτικο αίμα …
• Ενδυματολόγος: ρούχα και αξεσουάρ όπως κοστούμια του 17ου αιώνα, περούκα, βεντάλια, κοστούμι γιατρού που μοιάζει με αυτό του έργου, υλικά ραπτικής.
• Κομμωτής/μακιγιέρ: Υλικό μακιγιάζ και μαλλιών.

Αυτός ο κατάλογος είναι σκόπιμα μεγάλος προκειμένου να προσαρμοστεί στον αριθμό των συμμετεχόντων και το επίπεδο τους. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο σύνολό του ή μόνο εν μέρει. Οι δύσκολες λέξεις ή αυτές που δεν χρησιμοποιούνται τόσο συχνά μπορούν να αφαιρεθούν από τη λίστα.

• Εάν είναι δυνατόν, για μεγαλύτερη εμπλοκή, χρησιμοποιήστε αληθινά αξεσουάρ που μετακινούνται εύκολα, όπως μακιγιάζ, μάσκες ή σκηνικά αντικείμενα που σχετίζονται με το έργο.
• Συλλέξτε πληροφορίες για τους διάφορους τύπους παραστάσεων που πραγματοποιούνται στις χώρες από τις οποίες προέρχονται οι συμμετέχοντες.

Στο εργαστήριο:

• Χωρίστε τους συμμετέχοντες σε μικρές ομάδες/ζευγάρια.
• Παίξτε τα ηχητικά αποσπάσματα του θεάτρου. Ρωτήστε κάθε ομάδα τι της θυμίζει.
• Μοιράστε 2 ή 3 εικόνες που απεικονίζουν επαγγέλματα σχετικά με το θέατρο σε κάθε ομάδα. Ζητήστε τους να εξηγήσουν με ποιο επάγγελμα σχετίζονται οι εικόνες. Αφήστε τους να σκεφτούν για λίγο και ζητήστε από κάθε ομάδα να ονομάσει, να μιμηθεί ή να σχεδιάσει το επάγγελμα που απεικονίζεται στις εικόνες τους. Σε όλη τη διαδικασία, ο δάσκαλος γράφει το όνομα των επαγγελμάτων στον πίνακα και δίνει το όνομα αυτών που είναι άγνωστα στους συμμετέχοντες.
• Ζητήστε από κάθε ομάδα να κολλήσει τις εικόνες της στον πίνακα σύμφωνα με τα επαγγέλματα (διαβάζοντας και επαναλαμβάνοντας τα ονόματά τους εάν είναι απαραίτητο).
• Ζητήστε απ’ όσους είναι σχετικά ευφραδείς να σκεφτούν τα διάφορα επαγγέλματα του θεάτρου που έχουν εντοπίσει κατά τη διάρκεια του εργαστηρίου και τη σημασία τους κατά τη διάρκεια μιας παράστασης.
• Ξεκινήστε μια συζήτηση με την ομάδα για την εμπειρία τους στο θέατρο. Έχουν δει ποτέ θεατρική παράσταση ή έχουν παίξει οι ίδιοι; Θα ήθελαν; Ξέρουν κάτι για το θέατρο στη χώρα τους; Γνωρίζουν για δημοφιλή έργα εμπνευσμένα από ιστορίες, θρύλους ή μύθους στη χώρα τους; Ζητήστε τους να πουν για τις διάφορες τέχνες του θεάματος που υπάρχουν στη χώρα τους. Οι συμμετέχοντες θα πουν με τον δικό τους τρόπο ανάλογα με το επίπεδό τους. Μπορείτε να τους πείτε να χρησιμοποιήσουν το κινητό τηλέφωνό τους για να δείξουν εικόνες ή βίντεο.
• Ενημερώστε τους ότι το ηλεκτρονικό βιβλίο που πρόκειται να διαβάσουν είναι θεατρικό έργο.

Παραλλαγή

• Προτείνετε να παίξουν ένα παιχνίδι. Οι εικόνες που απεικονίζουν επαγγέλματα του θεάτρου κατανέμονται μεταξύ των ομάδων των συμμετεχόντων. Κάθε ομάδα πρέπει να συλλέξει τις εικόνες σε σχέση με το επάγγελμα που τους έχει ανατεθεί. Για να γίνει αυτό, οι διαφορετικές ομάδες πρέπει να αλληλεπιδράσουν.

ΦΑΣΗ 2: ΕΜΒΑΘΥΝΟΝΤΑΣ ΣΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

Δραστηριότητα 1: Ασθενής ψάχνει γιατρό

Δραστηριότητα για καθολική κατανόηση

ΥΛΙΚΆ

• Ένα σύνολο εικόνων που απεικονίζουν μέρη του σώματος, ιατρικά προϊόντα και επαγγέλματα υγείας.

ΔΙΑΔΙΚΑΣΊΑ

Πριν το εργαστήριο:

• Προετοιμάστε τις εικόνες «επαγγέλματα» (μέγεθος Α4, ένα αντίγραφο). Επιλέξτε τις πιο δημοφιλείς ειδικότητες γιατρών καθώς και σαφή στοιχεία για να τις εντοπίσουν: στηθοσκόπιο για παθολόγο, μασέλα για οδοντίατρο, άτομο που εξετάζει μια ελιά στο δέρμα με μεγεθυντικό φακό για δερματολόγο…
• Προετοιμάστε τις εικόνες «μέρη του σώματος» (στο μέγεθος μιας κάρτας παιχνιδιού, ένα αντίγραφο για δύο συμμετέχοντες).
• Προετοιμάστε τις εικόνες «ιατρικά προϊόντα» που θα αντιστοιχούν με τις εικόνες «μέρη σώματος» (στο μέγεθος μιας κάρτας παιχνιδιού, ένα αντίγραφο για δύο συμμετέχοντες). Ο σκοπός είναι να εισαχθούν λέξεις που χρησιμοποιούνται στο έργο: χάπια, σιρόπι, σταγόνες, αλοιφή, τσιρότο.
• Λεζάντα για τις εικόνες «μέρη του σώματος» και «ιατρικά προϊόντα».

Στο εργαστήριο:

Αυτή η εισαγωγική δραστηριότητα πρέπει να πραγματοποιηθεί πριν την ανάγνωση.

• Ρωτήστε τους συμμετέχοντες ποια ειδικότητα γιατρού αναγνωρίζουν. Μπορείτε να τους καθοδηγήσετε δείχνοντας τις εικόνες «επαγγέλματα».
• Χωρίστε την ομάδα σε μικρότερες ομάδες ή ζευγάρια και μοιράστε τους ένα σύνολο καρτών «μέρη του σώματος» και ένα σύνολο με «ιατρικά προϊόντα» τύπου παιχνιδιού με κάρτες.
• Ζητήστε τους να δουν τις κάρτες «μέρη του σώματος» και «ιατρικά προϊόντα» για να βεβαιωθείτε ότι καταλαβαίνουν. Ανάλογα με το επίπεδο τους, ανατρέξτε είτε στην εικόνα είτε στη λέξη. Ζητήστε τους να συνδέσουν έναν γιατρό με μια ασθένεια και στη συνέχεια ένα ιατρικό προϊόν με ένα μέρος του σώματος. Για παράδειγμα: ένα σιρόπι για το λαιμό.
• Προτείνετε να γράψουν διαλόγους σε ζεύγη, παίρνοντας κάρτες από το παιχνίδι. Για παράδειγμα, ένας συμμετέχων παίζει το ρόλο του ασθενούς και παίρνει μια κάρτα «μέρη του σώματος». Ο άλλος παίζει το ρόλο του γιατρού που του δίνει συμβουλές με τη βοήθεια των καρτών «ιατρικά προϊόντα». Ο διάλογος θα είναι περίτεχνος ή θα διαρκέσει λίγο πολύ ανάλογα με το γλωσσικό επίπεδο των συμμετεχόντων. Για όσους μιλούν με ευχέρεια και με βασικό επίπεδο ανάγνωσης, μπορείτε να προσθέσετε νέους κανόνες όπως η σύνταξη μιας συνταγής με δοσολογία που θα επιλέξουν από μια λίστα: «ένα χάπι την ημέρα», «5 σταγόνες το πρωί και το βράδυ»…
• Αποκαλύψτε τον τίτλο του έργου. Ρωτήστε τους συμμετέχοντες τι καταλαβαίνουν και τι πιστεύουν για το θέμα της ιστορίας.

Δραστηριότητα 2 : Ποιος είναι ποιος;

Δραστηριότητα για καθολική κατανόηση

Υλικά

• Ένα φύλλο χαρτί που απεικονίζει έναν χαρακτήρα για κάθε ζευγάρι συμμετεχόντων.
• Ένα σύνολο ετικετών με το όνομα των χαρακτήρων
• Ένα σύνολο φύλλων με χαμογελαστά πρόσωπα
• Κόλλα
• Διαφάνεια 12 εκτυπωμένη ή προβαλλόμενη.

Λεπτομέρειες

Πριν το εργαστήριο:

• Ετοιμάστε μια συνοπτική λίστα με τα χαρακτηριστικά των χαρακτήρων σε ένα φύλλο χαρτί με πρόσωπα. Επιλέξτε ένα ή δύο χαρακτηριστικά για κάθε χαρακτήρα στο έργο. Επιλέξτε τα λαμβάνοντας υπόψη το γλωσσικό επίπεδο της ομάδας. Για παράδειγμα: γκρινιάρης, έξυπνος ή πονηρός, ύπουλος, αφελής, γενναίος.

Στο εργαστήριο:

Αυτή η δραστηριότητα πραγματοποιείται μετά από μια πρώτη ατομική ανάγνωση της πρώτης πράξης.

• Ενημερώστε τους συμμετέχοντες ότι πρόκειται να διαβάσουν την πρώτη πράξη του έργου. Εξηγήστε την έννοια μιας πράξης και τη δομή ενός έργου. Αυτό μπορεί να γίνει εύκολα ρίχνοντας μια ματιά στο ηλεκτρονικό βιβλίο και μετρώντας τον αριθμό των πράξεων στο έργο.
• Πριν ξεκινήσουν με την ανάγνωση, χωρίστε την ομάδα σε μικρότερες ομάδες/ζευγάρια και ενημερώστε τους ότι θα πρέπει να απαντήσουν στις ερωτήσεις: Πού λαμβάνει χώρα η ιστορία; Πόσοι χαρακτήρες υπάρχουν; Ποια είναι τα ονόματά τους; Πώς συνδέονται μεταξύ τους; Τι συμβαίνει;
• Πείτε στους συμμετέχοντες να διαβάσουν την πρώτη πράξη και ζητήστε τους να απαντήσουν στις ερωτήσεις γενικής κατανόησης που αναφέρθηκαν παραπάνω.
• Ρωτήστε τους για την κοινωνική θέση των χαρακτήρων και καθοδηγήστε τους εάν είναι απαραίτητο. Μιλήστε για την ιστορική περίοδο που διαδραματίζεται η ιστορία. Από αυτήν τη δραστηριότητα, προτείνετε να δημιουργήσουν μια λίστα με τους χαρακτήρες που θα συμπληρωθούν καθ’ όλη τη διάρκεια της ανάγνωσης του ηλεκτρονικού βιβλίου.
• Δώστε ένα φύλλο που απεικονίζει έναν χαρακτήρα σε κάθε ομάδα.
• Διαβάστε την πρώτη πράξη για άλλη μια φορά εστιάζοντας πάνω στους χαρακτήρες. Για όσους έχουν καλό επίπεδο στο γράψιμο, ζητήστε τους να γράψουν στον πίνακα τα ονόματα των χαρακτήρων με τη σειρά εμφάνισης. Για εκείνους με μικρή ή καθόλου ικανότητα γραφής, προτείνετε να κολλήσουν την ετικέτα με το όνομα του χαρακτήρα στον πίνακα.
• Αφού ταξινομήσετε τα ονόματα στον πίνακα, μοιράστε τα φύλλα με τα χαμογελαστά πρόσωπα. Βεβαιωθείτε ότι τα καταλαβαίνουν. Σε μικρές ομάδες, ζητήστε τους να συσχετίσουν ένα ή δύο χαρακτηριστικά με κάθε χαρακτήρα του έργου χρησιμοποιώντας τις εικόνες και το κείμενο ή την ηχητική έκδοση της πρώτης πράξης. Κάθε φορά, ρωτήστε τους γιατί επέλεξαν τη συγκεκριμένη εικόνα ή λέξη. Μπορεί να μην συμφωνούν. Όσοι μιλούν με ευχέρεια μπορεί να αναζητήσουν άλλα επίθετα για να απεικονίσουν τους χαρακτήρες.
• Για όσους έχουν καλό επίπεδο ανάγνωσης, μιλήστε για τις σκηνικές οδηγίες και εξηγήστε τη λειτουργία τους. Πώς ξέρουμε ότι ο Αργκάν είναι γκρινιάρης; Ποιες είναι οι διαφάνειες που το αναδεικνύουν; Μείνετε στη διαφάνεια 12. Δείξτε την εικόνα, κατόπιν ζητήστε τους να ακούσουν τον ήχο και, τέλος, να προσδιορίσουν τις σκηνικές οδηγίες.

Εδώ είναι ένα παράδειγμα φύλλου πρακτικής:

• Σε μικρές ομάδες, ενθαρρύνετέ τους να αναζητήσουν χαρακτήρες που αναφέρονται μόνο στην πρώτη πράξη (Ανζελίκ και Τομάς Ντιαφουαρύς). Ρωτήστε τους γιατί αναφέρονται. Ο σκοπός είναι να ανοίξει ο δρόμος για τη δεύτερη πράξη και οι συμμετέχοντες να πουν ότι ο Αργκάν θέλει να παντρέψει την κόρη του παρά τη θέλησή της, επειδή ο μελλοντικός της σύζυγος είναι γιατρός.

• Συζήτηση για τον τίτλο. Ποιος είναι ο κατά φαντασίαν ασθενής; Κάντε τους να αναζητήσουν εικόνες για να επιβεβαιώσουν την άποψή τους. Μην απαντήσετε στην ερώτηση, αφήστε τους να το μάθουν αργότερα.

Δραστηριότητα 3: Μια ιατρική κωμωδία

Δραστηριότητα για κατανόηση λεπτομερειών

Υλικά

• Φύλλα με χαρακτήρες που χρησιμοποιήθηκαν για την προηγούμενη δραστηριότητα
• Διαφάνειες 30-31-32 και 36-37-38
• Πορτρέτα των χαρακτήρων που υπάρχουν στην πράξη 1 και 2, αρκετά αντίγραφα
• Μαρκαδόροι
• Κόλλα
• Βιντεοπροβολέας

Λεπτομέρειες

Στο εργαστήριο:

Αυτή η δραστηριότητα πραγματοποιείται μετά την ανάγνωση της δεύτερης πράξης.

• Ζητήστε από τους συμμετέχοντες να διαβάσουν την πράξη και να εντοπίσουν νέους χαρακτήρες καθώς και τη σχέση τους με εκείνους που μελετήθηκαν πριν.
• Μοιραστείτε τις υποθέσεις συλλογικά. Βεβαιωθείτε ότι ο χαρακτήρας του Κλεάντ έχει προσδιοριστεί σωστά. Είναι δάσκαλος μουσικής ή προσποιείται ότι είναι; Πώς το ξέρουν οι συμμετέχοντες;
• Κάντε τις ίδιες ερωτήσεις σε σχέση με τους Ντιαφουαρύς. Ποιοι είναι αυτοί; Γιατί επισκέπτονται τον Αργκάν;
• Προτείνετε να διαβάσουν ξανά τη δεύτερη πράξη για να ελέγξουν τις υποθέσεις τους. Ο Κλεάντ είναι ο εραστής της Ανζελίκ. Υποκρίνεται ότι είναι ο αντικαταστάτης του δασκάλου μουσικής για να κάνει τον Αργκάν να εγκρίνει την αγάπη του για την Ανζελίκ. Ο Αργκάν δεν κάνει τον παραλληλισμό μεταξύ του τραγουδιού και της κατάστασης της κόρης της. Διαβάστε την αρχική σκηνή σε όσους μιλούν με ευχέρεια.
• Χωρίστε τους συμμετέχοντες σε μικρές ομάδες και δώστε σε κάθε ομάδα διαφορετική εργασία.
  • Ζητήστε από μία ή δύο ομάδες (ανάλογα με τον αριθμό των συμμετεχόντων), να προσδιορίσουν τις διαφάνειες με τους γιατρούς (διαφάνειες 36-37-38). Στη συνέχεια, κάντε τις εξής ερωτήσεις: Πόσοι γιατροί εμφανίζονται σε αυτή τη σκηνή; Με ποιον τρόπο χλευάζονται; Ενθαρρύνετε τους να διαφοροποιήσουν τους γιατρούς που εμφανίζονται στη σκηνή από τον γιατρό του Αργκάν που μόλις αναφέρθηκε.
• Προτείνετε στις άλλες ομάδες να διαβάσουν ξανά και να εμβαθύνουν στις διαφάνειες 30, 31 και 32. Κάντε ερωτήσεις όπως: Είναι υπεύθυνοι οι γιατροί Ντιαφουαρύς; Γιατί ο Αργκάν τους εμπιστεύεται;

• Μοιραστείτε τις υποθέσεις συλλογικά.
• Προτείνετε να επιστρέψετε στον τίτλο του έργου για να αναπτύξετε την περιγραφή του Αργκάν. Προτρέψτε τους να αναζητήσουν άλλα χαρακτηριστικά για να τα προσθέσουν στο πορτρέτο. Οδηγήστε τους στην πεποίθηση ότι ο Αργκάν είναι υποχόνδριος, ιδιοτελής και εγωιστής.
• Μοιράστε φύλλα χαρτιού και μαρκαδόρους καθώς και τα πορτρέτα των χαρακτήρων που εξετάστηκαν μέχρι τώρα. Ζητήστε από τους συμμετέχοντες να συνδέσουν τους χαρακτήρες μεταξύ τους.
• Από εκεί και πέρα, ως ομάδα, ρίξτε μια ματιά στα ζητήματα που τέθηκαν στο έργο και αφήστε τους συμμετέχοντες να φανταστούν πώς θα λυθούν. Πείτε τους ότι το έργο είναι κωμωδία και ότι οι κωμωδίες συχνά έχουν αίσιο τέλος.

Ο σκοπός αυτής της τελευταίας δραστηριότητας είναι να κατανοήσουν, ακόμη και με απλά λόγια, τα κύρια βήματα της αφηγηματικής διαδικασίας στις περισσότερες ιστορίες: αρχή, πλοκή, κορύφωση, πτώση δράσης και επίλυση/κάθαρση.

Δραστηριότητα 4: Τι γίνεται με την αγάπη;

Δραστηριότητα για κατανόηση λεπτομερειών

Υλικά

• Φύλλα με τους χαρακτήρες που χρησιμοποιήθηκαν στην προηγούμενη δραστηριότητα
• Εικόνες από το ηλεκτρονικό βιβλίο και οι αντίστοιχες προτάσεις τους (διαφάνειες 40, 41 και 42) 

Λεπτομέρειες

Στο εργαστήριο:

Αυτή η δραστηριότητα πραγματοποιείται μετά την ανάγνωση της τρίτης πράξης.

• Ενημερώστε τους συμμετέχοντες ότι θα συνεχίσουν την ανάγνωσή τους με την τρίτη πράξη. Υπενθυμίστε τους ότι αυτή είναι η τελευταία πράξη που οδηγεί στην επίλυση.
• Ζητήστε από τους συμμετέχοντες να διαβάσουν την τρίτη πράξη και ζητήστε τους να εντοπίσουν νέους χαρακτήρες και να συμπληρώσουν το φύλλο με τους «χαρακτήρες».
• Ρωτήστε τους για τον Μπέραλντ: Ποια είναι η σχέση του με τον Αργκάν; Γιατί επισκέπτεται τον Αργκάν;
• Με όλη την ομάδα, διαβάστε τις διαφάνειες 40, 41 και 42 και ρωτήστε τι εμποδίζει την Ανζελίκ και τον Κλεάντ να παντρευτούν και τι έχει στο μυαλό της η Τουανέττα.
• Ζητήστε τους να συνεχίσουν την ανάγνωση μέχρι τη διαφάνεια 51 για να ελέγξουν τις υποθέσεις τους.
• Εν τω μεταξύ, χωρίστε το τραπέζι σε δύο μέρη. Ένα για το τέχνασμα που γίνεται για να ξεσκεπάσει την Μπελίνα και να αποκαλύψει την αγνή καρδιά της Ανζελίκ. Το άλλο για το τέχνασμα που γίνεται για να καταλάβει ο Αργκάν ότι οι γιατροί δεν είναι πάντα αξιόπιστοι.
• Σε μικρές ομάδες, ζητήστε από τους συμμετέχοντες να κολλήσουν τις εικόνες ή/και τις προτάσεις (ανάλογα με την ομάδα) στην πρώτη στήλη που περιγράφει το πρώτο τέχνασμα. Ζητήστε τους να εξηγήσουν την επιλογή τους.
• Προτείνετε να επαναλάβουν τη δράση σε σχέση με το δεύτερο τέχνασμα.
• Ζητήστε από τους συμμετέχοντες να διαβάσουν το έργο και να ξεκινήσουν μια συζήτηση για την επίλυση της ιστορίας με όλη την ομάδα. Συγκρίνετε με τις υποθέσεις που έκαναν οι διαφορετικές ομάδες στην προηγούμενη δραστηριότητα και δείτε ποιες έχουν τις περισσότερες ομοιότητες με την επίλυση του Μολιέρου.
• Για να προχωρήσετε περαιτέρω στην κατανόηση, ρωτήστε όσους μιλούν με ευχέρεια για τη στάση του Αργκάν στο τελευταίο μέρος του έργου. Είναι πραγματικά διαφορετικός στο τέλος του έργου;

Για περαιτέρω ενέργειες γλωσσικές:

• Επιστρέψτε στον πίνακα που απεικονίζει τους χαρακτήρες, μελετήστε το ρόλο που παίζουν τα επίθετα και χρησιμοποιήστε τα για να περιγράψετε την προσωπικότητα κάποιου. Διαφοροποιήστε τα χαρακτηριστικά του χαρακτήρα από τα συναισθήματα και αναφερθείτε στη μόνιμη κατάσταση των πρώτων και στην προσωρινή κατάσταση των δεύτερων.
• Σε ομάδες, εξετάστε το σημασιολογικό πεδίο αγάπης στο έργο: τις λέξεις «εραστής», «φίλος», το ρήμα «αγαπώ», όροι που δείχνουν στοργικότητα όπως «αγαπητέ μου, γλυκιά μου» ή όροι και εκφράσεις που σχετίζονται με τον γάμο όπως «γαμπρός», «ζητάω το χέρι κάποιου σε γάμο».

Για περαιτέρω ενέργειες με τη διαπολιτισμικοτητα:

• Ξεκινήστε μια συζήτηση για διάσημες απαγορευμένες ιστορίες αγάπης που γνωρίζουν. Ζητήστε σε όσους είναι πρόθυμοι να πουν τις ιστορίες που γνωρίζουν.
• Μιλήστε για το είδος κωμωδίας (όχι απαραίτητα στο θέατρο) στη χώρα τους. Τι ρόλο παίζει στην κοινωνία; Είναι η κωμωδία ένας τρόπος κριτικής στην κοινωνία με χιούμορ; Υπάρχει παρόμοια ιστορία με το έργο «Ο κατά φαντασίαν ασθενής» στην πολιτιστική τους παράδοση;

ΦΑΣΗ 3: Η ΣΚΗΝΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ

Δραστηριότητα: Πάμε!

Δραστηριότητα ιδιοποίησης της αναγνωστικής εμπειρίας

Υλικά

• Σκηνικά αντικείμενα
• Κοστούμια

Λεπτομέρειες

Στο εργαστήριο:

• Σε ομάδες, αναζητήστε αξεσουάρ που προσδιορίζουν τους χαρακτήρες του έργου. Για παράδειγμα, σκουφάκι ύπνου, ρόμπα, παντόφλες, πιτζάμες, θερμόμετρο κ.λπ. για τον Αργκάν. Ποδιά, δίσκος για την Τουανέττα. Τριαντάφυλλο πέτου για τον Κλεάντ. Απλά και ανοιχτόχρωμα ρούχα για την Ανζελίκ. Βεντάλια, κοσμήματα, ρούχα με έντονο χρώμα για την Μπελίνα. Λευκά παλτά, στηθοσκόπιο κ.λπ. για τους γιατρούς.
• Χωρίστε την ομάδα σε ζευγάρια και ζητήστε τους να επιλέξουν μια σκηνή που πρόκειται να εκτελέσουν. Βάλτε τους να επιλέξουν σύντομες σκηνές που δεν είναι πολύ περίπλοκες, για παράδειγμα όταν η Τουανέττα κάνει τον Αργκάν να πηδήξει φωνάζοντας στα αυτιά του αφού μιλούσε προηγουμένως απαλά.
• Καθοδηγήστε τους κατά την προετοιμασία της σκηνής. Ενθαρρύνετέ τους να χρησιμοποιήσουν το χώρο και τη φαντασία τους στη σκηνή. Αντί να υπερφορτώσουν το δωμάτιο με σκηνικά αντικείμενα, ενθαρρύνετε τους να προσαρμόσουν τα έπιπλα που υπάρχουν ήδη.
• Υπενθυμίστε τους ότι μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα ηχητικά αποσπάσματα του ηλεκτρονικού βιβλίου για να μάθουν τα λόγια τους. Εξηγήστε τους εάν είναι απαραίτητο και αφήστε χρόνο στους συμμετέχοντες να μάθουν το κείμενο.
• Όσοι μιλούν με ευχέρεια μπορούν να συνεχίσουν με περισσότερες προτάσεις.
• Όσοι έχουν λιγότερη ευχέρεια μπορούν να απλοποιήσουν τα λόγια τους και να χρησιμοποιήσουν κινήσεις αντί να επαναλάβουν το κείμενο.

Παραλλαγή

• Σε ζευγάρια, οι συμμετέχοντες δημιουργούν μια πρόσθετη σκηνή στο έργο ή φαντάζονται την εξέλιξη μιας σκηνής. Με τη βοήθεια του δασκάλου, προτείνετε να επιλέξουν τους χαρακτήρες με τους οποίους θα ήθελαν να συνεργαστούν και να δημιουργήσουν έναν διάλογο.